Jeśli latem słuchając radia usłyszycie jakiś dziwny, nieznany Wam język, nie panikujcie. To nie znaczy, że macie sąsiada pirata, radio Wam się zepsuło albo zaszły jakieś zmiany na mapie Świata.

O co dokładnie chodzi? A na przykład o to, że człowiek włącza sobie poczciwe radyjko w paśmie UKF w Busku-Zdroju, a tam… francuski:

Za takie zjawisko odpowiedzialna jest jedna z warstw atmosfery zwana warstwą E_S. Wchodzi ona w skład jonosfery i pojawia się sezonowo (najczęściej latem) na wysokości 90–120 km. Można ją sobie wyobrazić jako izolowane „obłoki”. Nie są to jednak chmury, ale miejsca o zwiększonej gęstości elektronowej.

W normalnych warunkach fale z zakresu UKF 87,5–108 MHz (a więc tam, gdzie nadawane są stacje radiowe FM) przenikają jonosferę i "uciekają" w kosmos. Kiedy jednak natrafią na obłoki warstwy E_S pobudzają do drgań swobodne elektrony, które odbijają sygnał, a ten "powraca" na ziemię często tysiące kilometrów od stacji nadawczej! Czasami odbity sygnał jest tak silny, że zakłócać może fale docierające do nas z bliskich nam nadajników. Oprócz stacji radiowych FM zjawisko pojawia się w telewizyjnym paśmie VHF (kanały 1–12) oraz w zakresie fal krótkich, gdzie może powodować duże problemy z łącznością.

Odbiór dalekich sygnałów może trwać od ułamków sekundy do kilku godzin. Najczęściej moc sygnału waha się, ale zdarzają się momenty długotrwałego, stabilnego odbioru. Żeby spotkać się z tym zjawiskiem, trzeba mieć trochę szczęścia. Ciepła pora roku sprzyja jednak poławiaczom dalekich stacji. Warstwa E_S pojawia się w naszych szerokościach geograficznych najczęściej w okresie od maja do sierpnia w godzinach od 10 do 24. Mechanizm jej powstania nie został jeszcze dokładnie wyjaśniony, wiadomo natomiast, że jej aktywność nie ma żadnego związku z aktywnością Słońca.

Do odbioru sygnałów odbitych od warstwy E_S nie jest potrzebny żaden specjalny odbiornik ani sprzęt z wyższej półki. Nasłuch można prowadzić używając typowego "bazarowego" sprzętu, radioodbiornika w telefonie lub tunera stacjonarnego. W Polsce dzięki temu można odbierać stacje z odległości nawet do 3000 km.

Inne moje nagrania odbioru dalekich stacji radiowych:

Tutaj zaś możemy zobaczyć, jak zmienia się moc odbieranego sygnału z dalekiej stacji w funkcji czasu. Widoczne są wyraźne wahania poziomu sygnału, charakterystyczne dla odbić od warstwy E_S:

Więcej do poczytania

• Więcej o odbiorze z udziałem warstwy ES na RadioPolska.
• Mapa aktywności warstwy Es.
• fot. Austin Gruenweller/flickr.com/CC